S'orchestra sinfònica in limba sarda

S’orchestra sinfònica in limba sarda

 

         

Custu glossàriu de sos istrumentos de s'orchestra sinfònica no l’apo cumpiladu deo ma Giuanne Batista Ledda, frade meu, professore de  Teoria e de Semiografia in su Conservatòriu “Luigi Canepa” de Tàtari, chi m’at dadu su permissu de lu publicare. Su glossàriu cheret èssere un'àteru passu cara a sa normalizatzione de sa limba nostra: dare nùmene in sardu a istrumentos chi finas a oe non teniant. In sas immàgines de sos istrumentos ais a agatare su nùmene issoro, a primu in sardu in colore asulu, luego in àteras ses limbas, comente in custu esempru: 

  

 

arpa

  arpa           harp           Harfe         harpe             arpa              arpa          

italianu       inglesu        tedescu      frantzesu       castillianu      catalanu




  

 orchestra

orchestra, orchestra,  Orchester,  orchestre,  orquesta, orquestra

Comintzamus cun su tèrmine orchestra chi, in su teatru grecu antigu fiat su logu in ue si dantzaiat; su tèrmine grecu "orchéstra", pro translatzione, est divènnidu a pustis s’espressione de s’entidade colletiva prus rapresentativa de sa mùsica.

Su tèrmine est duncas una paràula adotada dae su grecu a sas esigèntzias grammaticales e fonèticas de cada limba. 

 

***

     

S’orchestra est divisa in famìlias de istrumentos. Su grupu prus numerosu in una formatzione orchestrale lu formant sos istrumentos a corda, gasi narados ca sunt sas cordas, parte de custos istrumentos, chi intrende in vibratzione produint su sonu.

In limba italiana ebbia leant nùmene dae s'arcu chi faghet vibrare sas cordas, e si narant duncas "strumenti ad arco” o “archi"; in totu sas àteras limbas sunt “istrumentos a corda” e fintzas in sardu naramus: 

 

 

***

 

 

istrumentos a corda

strumenti ad arco/archi, string instruments, Streichinstrumente, instruments à cordes, instrumentos de cuerda, instruments de corda 

 

Custos istrumentos sunt:

violinu 

violino, violi, Violine, violon, violín, violí 

 

 

 

 

viola

viola, viola, Viola, viole, viola, viola

 

 


 

 violoncellu

 violoncello, cello, Violoncello, violoncelle, violonchelo, violoncel

  

 


contrabbassu

contrabbasso, double bass, Kontrabab, contrabasse, contrabajo, contrabaix

                                    *** 

 

Un'àtera famìlia  de istrumentos sunt sos chi si sonant sulende, sos chi produint su sonu cun sa vibratzione de s'aera sulada in s'internu de unu tubu.

In totu sas àteras limbas cunsideradas, francu in italianu, lis narant "istrumentos a bentu" e gasi lis naramus in sardu:  

 

 

istrumentos a bentu

 strumenti a fiato, wind instruments, Blasinstrumente, instruments à vent, instrumentos de viento, instruments de vent 

 

A sos istrumentos a bentu apartenent duas categorias diferentes: sos “Istrumentos de linna” e sos “Istrumentos de otone”


                                



istrumentos de linna

legni, wood wind, Holtzblasinstrument, bois, instrumentos de viento de madera,  instruments de vent de fusta

Oe in die custos istrumentos sunt fatos fintzas de metallu, ma mantenent sa classificatzione clàssica de "istrumentos de linna".

Su primu istrumentu de custa categoria est su flàutu chi in Sardigna esistit dae s’antighidade  e nde connoschimus de tipos diferentes. 

 

 

flàutu  

flauto, flute,  Flöte,   flûte,  flauta,  flauta,  flaut

 


 

pipiolu      paràula autòctona, est un'istrumentu meda antigu, e currispondet a:flauto dolce/flauto a becco, sweet flute/recorder, Blockflöte,  flûte à bec,  flauta dulce/flauta de pico,  flauta dolça/flauta de bec

 



òboe 

oboe, oboe, Oboe, hautbois, oboe, oboè

Custu istrumentu devet su nùmene suo a su frantzesu (hautbos - 1455) chi cheret nàrrere sa parte arta  de s'àrbore (linna), sa prus fine, duncas sa prus adata pro costruire s’istrumentu. 

 

 

 

corru inglesu  

Henglish horn, Henglisch Horn, cor anglais,  corno inglés,  corn anglès

Istrumentu originàriu de sa Frantza e non de s’Inghilterra, a dispetu de su nùmene; est unu fradile  de s’òboe e tenet unu timbru prus bàsciu de custu Devet su nùmene suo a un’isbàgliu de tradutzione. In frantzesu, difatis, si pronùntziat anglé, est a nàrrere anguladu e non inglesu, ca in tempus antigu si presentaiat mujadu a àngulu.

 


 

 clarinete

clarinetto, clarinet,  Klarinette, clarinette,  clarinete,  clarinet

 

 

 

 

fagoto 

fagotto, bassoon, Fagott,  basson,  fagot,  fagot

 

 

A sos istrumentos a bentu, ma de metallu, lis naramus: 

 

otones       ca sunt fatos mescamente cun otone. In sas àteras limbas sunt:

ottoni, brass instruments, Blechblasinstrumente, cuivres, instrumentos de metal, instruments de metall

 

 

De custos istrumentos tenimus:

 

 

 

corru frantzesu  

corno francese, French horn,  Französisch Horn, cor, trompa, trompa

Si narat frantzesu, ma pro sa veridade est inglesu, ca est s’evolutzione de su corru de sa catza a su matzone. 

 

         

 

trumba

tromba, trumpet, Trompete, trompette, trompeta, trompeta

 

 


trumbone 

trombone, trombone, Posaune, trombone, trombón, trombó

 

 


tuba

tuba, tuba, Tuba, tuba, tuba, tuba

 

 

***

 

 

 Un'àtera famìlia de istrumentos musicales sunt sos:

 


istrumentos a percussione

strumenti a percussione/percussioni, percussion instruments, Schlagininstrumente, instruments de percussion, instrumentos de percusión, instruments de percussió  

chi si sonant cun sas trotzas e sos mazos chi in italianu sunt “bacchette e mazzuoli”. 

 

                                                        


tùmbaru

tamburo, drum, Kleine Trommel, tambour, tambor, tambor

 

 


tùmbaru mannu 

grancassa, bass drum, Grobe Trommel, grosse caisse, bombo, bombo

Nois sardos non tenimus sa càscia, tenimus su tùmbaru, duncas est fàtzile: su tùmbaru lu faghimus mannu, faghimus che sos tedescos chi faeddant de “tùmbaru” e non de “càscia”.

 

 

 

tedatzeddu (cun trinnitos)

tamburello basco (con sistri), tambourine, Tambourin, tambourin, pandereta, pandereta  

 


tìmpanos / timballos

timpani, timpani, Pauken, timbales, timbales, timbals

 



triàngulu

triangolo, triangle, Triangel, triangle, triángulo, triangle

 


campanas tubulares

campane tubolari, tubular bells, Róhrenglocken, cloche tubulaires, campanas tubulares, campanes tubulars

 


sonatzos

campanacci, cowbells,  Kuhglocken,  sonailles,  cencerros,  esquellots



Ant sonadu pro sa prima borta in un'orchestra sinfònica in Alà in su 2018 in ocasione de Sa Die de sa Sardigna, in s'òpera in sardu "Ammentos de Alà", cumposta e dirigida dae Giuanne Batista Ledda.





 


gong

gong, gong, Tam Tam (Gong), gong, gong, gong  


 

pratos

piatti, cymbals, Becken, cymbales, platos, plats 









silòfonu

silofono, xylophone, Xylophon, xilófono, xilòfon


                                                                ***

 

Àteros istrumentos cordòfonos:



arpa

arpa, harp, Harfe, har                        



pianuforte

pianoforte, pianoforte, Klavier, pianoforte, pianoforte, pianoforte 


 

clavicèmbalu

clavicembalo, harpsichord, Cembalo, clavecin, clavecí/clavicèmbal





                                    ***                                            

                                                E pro concrùere:




coru

coro, chorus, Chor, choeur, coro, coro, cor

 

Sa Sardigna no at mai tentu una realidade de mùsica corale, ma polivocale. Sos coros chi connoschimus, che sos de sa fotografia, chi apartenent oramai a sa traditzione musicale sarda, sunt nàschidos in Sardigna a pustis de sa segunda gherra mundiale, dae s’esperièntzia continentale de sos militares sardos, isvilupende·si comente  una amprificatzione vocale de su Cantu a  Tenore e de su cantu a Cuncordu.







Comentaris

Entrades populars d'aquest blog

Ditzionàriu sardu de tèrmines grammaticales

Glossàriu de su cambiamentu climàticu